Adress Korespondencyjny Stowarzyszenia: Kowal 87-820 ul. Zamkowa 4

Mazowieckie

WOJEWÓDZTWO MAZOWIECKIE

radom

RADOM – Miasto na prawach powiatu grodzkiego w woj. mazowieckim. Już w X w. znajdował się tu gród obronny z wałem drewniano-ziemnym i fosą, który prawdopodobnie był czasową rezydencją książąt, Henryka Sandomierskiego, Kazimierza Sprawiedliwego i Leszka Białego. Pierwsza historyczna wzmianka o Radomiu pochodzi z bulli papieża Hadriana IV z 1155 r., zatwierdzającej posiadłości biskupstwa wrocławskiego. Znajduje się tam określenie villam Slavno iuxta Radom, a dotyczące wsi leżącej blisko Radomia. Nie zachował się do naszych czasów kościół św. Piotra z XII w., od którego pochodzi nazwa najstarszej części miasta tzw. Piotrówki. W drugiej połowie XIII w. książę Bolesław Wstydliwy lokował Radom na prawie średzkim. W tym okresie powstała najstarsza świątynia miasta, kościół św. Wacława. Radom był wówczas siedzibą kasztelanii. Z 1233 r. pochodzi pierwsza wzmianka o kasztelanie radomskim Marku. W 1350 r. Kazimierz Wielki dokonał lokacji Nowego Radomia. Ówczesne nowe miasto posiadało powierzchnię 9 ha, mury obronne o długości 1100 m, z trzema bramami Krakowską, Lubelską i Piotrkowska, 25 basztami, zamek i ratusz. Król ufundował także kościół św. Jana Chrzciciela (obecną farę). Od 1376 r. w Radomiu urzędował starosta królewski. Miasto stało się siedzibą powiatu oraz kancelarii grodzkiej i ziemskiej. Za Kazimierza Wielkiego zmieniono prawo średzkie na prawo magdeburskie. Korzystne położenie na szlaku handlowym z Rusi na Śląsk, Pomorze i Wielkopolskę, przyczyniło się do rozwoju miasta. Szczególne znaczenie miał tzw. szlak wołowy z Rusi na Śląsk, którym przeganiano nawet 8000 szt. wołów rocznie. Przyczyniło się to do powstania cechu garbarskiego. Rozkwit miasta nastąpił za panowania Jagiellonów. Król Władysław Jagiełło nadał szereg przywilejów, m.in. zwolnił kupców radomskich od opłat celnych na terenie całego Królestwa Polskiego. W mieście znajdowały się liczne składy win oraz warzelnie gorzałki. Radom był terenem ważnych wydarzeń politycznych. W 1401 r. podpisano tutaj unię wileńsko-radomską, która wprowadzała dożywotnią godność wielkiego księcia litewskiego dla księcia Witolda. W 1489 r. wielki mistrz Zakonu Krzyżackiego Jan von Tieffen złożył hołd lenny królowi Kazimierzowi Jagiellończykowi. Od 1481 r., przez dwa lata, rezydował w Radomiu królewicz Kazimierz (Święty Kazimierz), pełniąc funkcję namiestnika Królestwa Polskiego. W 1505 r. odbył się tutaj sejm, który uchwalił konstytucję zwaną Nihil novi. W latach 1613 – 1764  w Radomiu znajdowała się siedziba Trybunału Skarbowego Koronnego. Ze względu na liczne zjazdy szlachty rozwinęło się tutaj głównie rzemiosło spożywcze. W 1564 r. było tu 24 piekarzy, 2 kupców i 21 kramarzy oraz 14 jatek rzeźniczych. Na przedmieściach znajdowały się cegielnie, 3 młyny i folusz. W Radomiu w tym czasie było 120 domów 2 łaźnie, apteka, przytułek zwany szpitalem św. Ducha a także szkoła parafialna. Niepomyślny dla miasta był XVII w. Zaraza w 1623 r., pożar w 1628 r. a następnie najazd szwedzki zniszczyły miasto. W 1660 r. po odejściu Szwedów zostało w Radomiu 37 domów i 395 mieszkańców. Zniszczony był także zamek i klasztor bernardynów. W 1682 r. przybyli do Radomia ojcowie Pijarzy, którzy otworzyli szkołę. W XVIII w. nastąpiło ożywienie gospodarcze miasta. Poprawił się stan zabudowy, rozwinęło się rzemiosło reprezentowane m. in. przez 20 szewców i 12 piekarzy. W 1767 r. zawiązała się w Radomiu pod wodzą Karola Radziwiłła, konfederacja reakcyjnej szlachty na rzecz uznania carycy Katarzyny II, gwarantką ustroju Rzeczypospolitej. Po III rozbiorze miasto znalazło się w zaborze austriackim, ale w 1809 r. weszło w skład w Księstwa Warszawskiego jako siedziba departamentu radomskiego. Powstały wówczas teatr, szpital i drukarnie. W 1815 r. Radom został zajęty przez Rosjan. W Królestwie Polskim stał się siedzibą Komisji Województwa Sandomierskiego, a od 1844 r. siedzibą guberni radomskiej. W 1815 r. rozebrano mury obronne. W XIX w. powstało w mieście szereg zakładów przemysłowych. Szczególnie rozwinęły się zakłady przemysłu skórzanego. W 1830 r. były 3 garbarnie, w 1846 r. 5, a pod koniec XIX w. 14. Poza tym pracowały wytwórnie mydła, świec, octu, piwa i zapałek. W 1854 r. przedsiębiorca Ludwik Karsch sprowadził pierwszą maszynę parową. Zwiększała się także liczba ludności, w1860 r. Radom liczył 10 000 mieszkańców. Na dalszy rozwój wpłynęło wybudowanie linii kolejowej z Dąbrowy Górniczej do Dęblina. Powstały kolejne zakłady przemysłowe: produkcji maszyn rolniczych, mebli giętkich, farb, drutu, wyrobów fajansowych i inne. W 1932 r. Radom, jako powiat grodzki, znalazł się w województwie kieleckim W latach 30. XX w. w Radomiu zlokalizowano szereg inwestycji w ramach Centralnego Okręgu Przemysłowego. Powstały zakłady produkcji: broni, telefonów, obuwia, rowerów i tytoniu. W 1935 r. miasto uzyskało połączenie kolejowe z Warszawą. Wzrosła znacznie liczba ludności. W 1938 r. mieszkało tu 90 tys. mieszkańców, w tym 30 procent ludności żydowskiej. W okresie okupacji hitlerowskiej Radom znalazł się w Generalnym Gubernatorstwie, jako siedziba dystryktu. Niemcy utworzyli tutaj w 1941 r. getto, w którym skupili ok. 34 tys. Żydów. Zostali oni rok później wywiezieni do obozu zagłady w Treblince. Po II wojnie światowej nastąpiła rozbudowa przemysłu metalowego, skórzanego i drzewnego. W latach 1975 – 1998 istniało województwo radomskie ze stolicą w Radomiu. W czerwcu 1976 r. doszło tutaj do protestu robotniczego spacyfikowanego przez jednostki Milicji Obywatelskiej i Zmilitaryzowanych Oddziałów Milicji Obywatelskiej. W 1996 r. utworzono Politechnikę Radomską, którą przekształcono w 2012 r. w Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny. Od 1992 r. istnieje diecezja radomska. W mieście jest szereg zabytków. Do najcenniejszych zalicza się farę z XIV w., kościół św. Wacława z XIII w. fragmenty murów obronnych z czasów Kazimierza Wielkiego i Kolegium Pijarów z XVIII w.

Guerquin, Zamki w Polsce, Arkady, Warszawa 1984, s. 269; Miasta polskie w tysiącleciu, kom. red. S. Pazyra, Ossolineum, Wrocław 1965–1967, t. II, s. 532-534; Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich,
nakł. F. Sulimierskiego i W. Walewskiego, Warszawa 1888, t. IX, s. 392-420; www.pl.wikipedia.org/wiki/Radom; www.radomdzisiaj.pl/historia-radom; www.historiaradomia.blogspot.com/; www.radom.fm/strona/historia-radomia; www.radom.naszestrony pl/? Info = miasto; www.portal.radom.pl>Zabytki Radomia; www.zamkiobronne.pl; www.zamkipolskie.com/radom/radom.html

RYCZYWÓŁ – Wieś w woj. mazowieckim, pow. kozienickim, w gm. Kozienice, dawniej miasto. Nazwa miejscowości związana jest zapewne z przeganianiem stad bydła z Rusi na Śląsk, jakie miało miejsce do XVI w. Wieś, jako królewszczyzna istniała już w XIII w. Według Jana Długosza w tym czasie znajdował się tu kościół św. Katarzyny. Miastem staje się za panowania króla Kazimierza Wielkiego. Do dokumentu lokacyjnego odwołuje się przywilej króla Władysława Jagiełły z 1388 r., upoważniający mieszczan ryczywolskich do wolnego handlu z ziemią łukowską. W 1393 r. miejscowość była dzierżawiona przez Andrzeja Ciołka z Ostrołęki. Od 1407 r. Ryczywół był siedzibą starostwa niegrodowego. Król Władysław Jagiełło w latach 1409 – 1413 obdarzył miasto wieloma przywilejami. Nadał prawo magdeburskie, stworzył samorząd, nadał mieszczanom prawo połowu ryb i wyrębu drzew w lesie. Ujednolicił myto za przeprawę mostową dla mieszczan. Król posiadał komorę celną Wartość dochodu królewskiego w roku 1393 r. wynosiła 500 grzywien (ok. 170 kg srebra),co było dość dużą sumą. Mieszczanie brali udział w handlu wiślanym. W mieście odbywały się targi 2 razy w tygodniu i jarmarki 2 razy w roku. W XV w., kiedy właścicielem Ryczywołu był Piotr Dunin, powstał port i zakłady szkutnicze. W 1655 r. zniszczeń dokonali Szwedzi. W latach 1650 i 1663 panowała zaraza. W 1663 r. w Ryczywole było 30 domów, 5 rzemieślników i 2 rybaków. Niektórzy mieszczanie trudnili się wyrobem trunków. Król Jan III Sobieski, chcąc ożywić i zaludnić miejscowość, nadał w 1681 r. przywileje handlowe i gospodarcze Żydom. Nie zmieniło to jednak obrazu miasta. W 1765 r. było w Ryczywole zaledwie 4 rzemieślników, jarmarki i targi nie odbywały się. W 1813 r. dokonano relokacji miasta według planów Tomasza Wiarenka, przenosząc je na nowe miejsce (2,5 km od poprzedniej lokalizacji). W 1815 r. znalazł się w zaborze rosyjskim. Ryczywół utracił prawa miejskie w 1869 r. W 1944 r. został prawie całkowicie zniszczony w czasie walk na przyczółku warecko-magnuszewskim.

Miasta polskie w tysiącleciu, Ossolineum, Wrocław 1965 – 1967, t. II, s. 536; Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, nakł. F. Sulimierskiego i W. Walewskiego, Warszawa 1889, t. X, s. 81, www.pl.wikipedia.org/wiki/Ryczywol-(wojewodztwo mazowieckie); www.sztetl.org.pl/pl/city/ryczywol-2413

 

Skomentuj