WOJEWÓDZTWO ŁÓDZKIE

PRZEDBÓRZ – Miasto w województwie łódzkim, powiecie radomszczańskim. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej. Nazwa miejscowości wywodzi się albo od topografii okolicy, albo od imienia założyciela lub dzierżawcy osady. Pierwsza wzmianka o Przedborzu znajduje się w tzw. Falsyfikacie Trzemeszczeńskim z 1145 r., oraz w dokumencie księcia Bolesława Wstydliwego z 1239 r., w którym używa się nazwy Predbor. W tym okresie istniał tu gród warowny. Na jego miejscu Kazimierz Wielki wybudował w XIV w. zamek obronny, w którym był częstym gościem. Władca ten według tradycji miał nadać osadzie prawa miejskie w 1370 r. W latach 40-tych XIV w. ufundował także obecny kościół parafialny. Władysław Jagiełło, który kilkanaście razy odwiedzał Przedbórz, w 1405 r. odnowił prawo miejskie magdeburskie. W 1423 r. tenże król nadał w Przedborzu prawa miejskie wsi Łodzia (dzisiejszej Łodzi). Król Zygmunt August w 1570 r. zwolnił mieszczan od opłat targowych i ceł na terenie całego kraju oraz nadał prawo swobodnego przejazdu po towary do Wrocławia. W pierwszej połowie XVII w. istniały w Przedborzu cechy: włókniarzy, kuśnierzy, krawców i ślusarzy oraz pracowały 3 młyny. Najazd szwedzki w 1655 r. doprowadził do zniszczenia miasta i zamku. W 1815 r. Przedbórz znalazł się w Królestwie Polskim. Nastąpiło wówczas ożywienie gospodarcze. W latach 20-tych XIX w. zaczął rozwijać się przemysł. Przy poparciu Banku Polskiego Wojciech Lange założył fabrykę włókienniczą wyposażona w maszyny do produkcji sukna. W 1867 r. funkcjonowały także 2 fabryki łyżek, 4 garbarnie, fabryka pończoch, wapiennik oraz browar. W pobliskim kamieniołomie wydobywano piaskowiec. W okresie międzywojennym był ośrodkiem handlowo-usługowym. Podczas II wojny światowej miasto zostało zniszczone w 70 %. Po wymordowaniu ludności żydowskiej liczba mieszkańców zmniejszyła się o 50 %. W mieście zachowały się resztki murów zamkowych, kościół z XIV w. oraz ratusz z pierwszej połowy XIX w.

Guerquin, Zamki w Polsce, Arkady, Warszawa 1984, s. 262; Miasta polskie w tysiącleciu, kom. red. S. Pazyra, Ossolineum, Wrocław 1965-1967, t. I, s. 530; Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, nakł.
F. Sulimierskiego i W. Walewskiego, Warszawa 1988, t. IX, s. 133-135; pl.wikipedia.org/wiki/Przedbórz; www.przedborz.com.pl/indeks.php?option=com; www.przedborz.com.pl/; www.mapofpoland.pl/Przedborz.opis.html; www.zamki.pl/?idzamku=przedborz; www.zamkiobronne.pl/zamki-w-polsce-opis-337htm

RAWA MAZOWIECKA   –   Miasto powiatowe w woj. łódzkim. Po raz pierwszy nazwa Rawy pojawia się w 1228 r. w dokumencie księżnej sandomierskiej Grzymisławy. W 1298 r. Rawa podlegała kasztelanii bielskiej, ale już w 1313 r. pojawia się w dokumentach kasztelan rawski o imieniu Przemysław. W 1321 r. miejscowość uzyskuje prawa miejskie, stając się stolicą księstwa rawskiego. Już wówczas znajdował się tu kościół parafialny, przy którym w 1334 r. powstała szkoła. W latach 1355 – 1370 wybudowany został w Rawie murowany zamek obronny. Według Jana Długosza inicjatorem budowy był Kazimierz Wielki. Istnieje jednak pogląd, że uczynił to książę mazowiecki Siemowit III. W 1462 r. król Kazimierz Jagiellończyk dokonał inkorporacji księstwa rawskiego do Korony, tworząc w to miejsce województwo rawskie. W 1496 r. wyznaczono Rawę jako miejsce sejmików ziemskich. Przez Rawę przechodził ważny szlak handlowy z Rusi na Pomorze. W XVI w. miasto należało do najzamożniejszych w kraju. Po pożarach jakie nawiedziły Rawę w latach 1507, 1532 i 1539,następowała jego szybka odbudowa. W 1564 r. było tu 441 domów i 435 rzemieślników i kupców. W 1562 r. sejm w Piotrkowie Trybunalskim ustalił w Rawie siedzibę Komisji Skarbowej dla Kwarcianego Wojska (tzw. skarb kwarciany, skarb rawski). W 1613 r. sprowadzono tu Jezuitów, którzy zbudowali kościół, klasztor i założyli kolegium. Najazd Szwedów w 1655 r. spowodował upadek miasta. Po ich odejściu tylko 32 domy były zamieszkałe, a 400 było pustych. Zniszczony był także zamek. Szwedzi ponownie nawiedzili Rawę w 1702 r., zaś w 1714 r. doszło w mieście do zbrojnego starcia między stacjonującymi tu wojskami polskimi i saskimi. W drugiej połowie XVIII w. miasto tylko częściowo wróciło do dawnego stanu. W 1789 r. było tu 165 domów, zaś 1797 r. – 175. W 1795 r. Rawa znalazła się w zaborze pruskim, następnie w 1807 r. w Księstwie Warszawskim, po czym w 1815 r. w zaborze rosyjskim. W latach 1816 – 1842 była miastem obwodowym, a w okresie późniejszym miastem powiatowym. W tym czasie nastąpił okres pomyślnego rozwoju. Zburzono wiele drewnianych budynków, a na ich miejscu zbudowano murowane gmachy m. in. ratusz i siedzibę Komisji Obwodowej. W 1818 r. w mieście było 1200 mieszkańców, zaś w 1827 r. już 3189. Ilość domów wzrosła do 256. Powstała osada fabryczna dla sukienników, zbudowano farbiarnię, młyn wodny i folusz. W 1887 r. było w Rawie 6485 mieszkańców. Istniał 1 browar, 2 młyny wodne, 2 wiatraki, olejarnia i cegielnia. W czasie powstania styczniowego stoczono w okolicy kilka bitew i potyczek. Powstańcom pod wodzą gen. Antoniego Jeziorańskiego udało się w lutym 1863 r. wyprzeć z miejscowych koszar wojska rosyjskie. Na początku pierwszej wojny światowej Rawa przez 9 miesięcy znajdowała się na linii frontu, co spowodowało prawie całkowite zniszczenie miasta. W 1924 r. przemianowano Rawę na Rawę Mazowiecką. W 1939 r. było tu 8460 mieszkańców, którzy utrzymywali się głównie z rolnictwa, rzemiosła i handlu. W czasie okupacji niemieckiej, w 1941 r., utworzono tu getto, w którym skupiono ponad 3000 Żydów. Znajdowały się tu także obozy jenieckie. W 1945 r. Rawa Mazowiecka została zbombardowana przez lotnictwo radzieckie, w wyniku czego zniszczonych zostało 60 procent zabudowy i zginęło 2000 mieszkańców. W 1946 r. w Rawie Mazowieckiej było 6908 ludności. Pojawił się przemysł: przetwórnia owocowo-warzywna i fabryka ostrzy do golenia (1957 r.). W dniu 15 V 1958 r. przeszedł przez Rawę Mazowiecką huragan, który zniszczył całkowicie 19 budynków, a 103 poważnie uszkodził. Wśród zabytków znajduje się wieża zamkowa z XIV w., klasycystyczny ratusz z XIX w. i wczesnobarokowy kościół parafialny z pierwszej połowy XVII w.

Guerquin, Zamki w Polsce, Arkady, Warszawa 1984, s. 271-272; Miasta polskie w tysiącleciu, Ossolineum, Wrocław 1965 – 1967, t. II, s. 71-72; Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, nakł. F. Sulimierskiego i W. Walewskiego, Warszawa 1888, t. IX, s. 550-560; www.pl.wikipedia.org/wiki/Rawa Mazowiecka; www.staypoland.com/rawa-mazowiecka.htm; www.kirkuty.xip.pl/rawa-mazowiecka.htm; www.zamkipolskie.com/rawa/rawa html; www.zamki res.pl/rawam.html