UKRAINA

HALICZ – miasto rejonowe, w obwodzie iwanofrankowskim na Ukrainie, nad Dniestrem. Według zapisu anonimowego notariusza króla Beli, w 898 r. Halicz był w posiadaniu Węgrów. W późniejszym okresie wchodził w skład państwa Mieszka I. Z latopisu kronikarza ruskiego Nestora wynika, że w 981 r. książę Włodzimierz najechał na Polskę (na Lachów) i zajął Grody Czerwieńskie z Haliczem. Ziemie te odzyskiwali, Bolesław Chrobry w 1018 r. (utrata w 1031 r.) i Bolesław Śmiały w 1069 r. (utrata za Władysława Hermana). W okresie rozbicia dzielnicowego Rusi Kijowskiej w połowie XI w. Halicz stał się stolicą Księstwa Halickiego, a od 1199 r. stolicą Rusi Halicko-Wołyńskiej. Należał do największych miast Rusi Kijowskiej. W 1206 r. król Węgier Andrzej II został królem Halicza i Włodzimierza – ,,Rex Galiciae et Lodomeriae”. Panował jednak tylko jeden rok. W 1238 r. na tronie zasiadł ks. Daniel Halicki, który rok później musiał uznać zwierzchnictwo chana tatarskiego trwające nad księstwem ponad sto lat. W 1323 r. władzę przejął książę Bolesław Jerzy II Trojdenowicz. Wyznaczył on na swego dziedzica w razie bezpotomnej śmierci Kazimierza Wielkiego. Król polski zajął Ruś Halicką prawem spadkobierstwa w 1349 r. W tymże roku zrzucił zależność lenną od chana tatarskiego. Kazimierz Wielki nadał Haliczowi w 1367 r. prawa miejski magdeburskie. Rozpoczął także budowę zamku obronnego, który w XVII w. został przebudowany przez Franciszka Corazziniego z Awinionu. Na prośbę króla papież Urban V utworzył w 1367 r. arcybiskupstwo i metropolię halicką, której podlegały diecezje przemyska, włodzimierska, chełmska, kamieniecka, lwowska i kijowska. Trzy lata później w Haliczu powstaje arcybiskupstwo prawosławne. W 1414 r. siedzibą arcybiskupstwa i metropolii stał się Lwów. W 1434 r. Halicz wszedł w skład województwa ruskiego utworzonego przez Władysława Jagiełłę i był siedzibą powiatu. Pod koniec XVI w. Stefan Batory osadził tu Karaimów. Miasto było wielokrotnie niszczone przez najazdy – w 1621 r. przez Tatarów, w1649 r. przez Kozaków, a w 1676 r. przez wojska turecko-tatarskie. Przyczyniło się to do stopniowego upadku miasta. W 1772 r. Halicz znalazł się w zaborze austriackim, w Prowincji Galicja. Austriacy rozpoczęli rozbiórkę murów obronnych i zamku. Aktualnie są one rekonstruowane. W mieście mieszkali Polacy, Ukraińcy, Ormianie, Karaimi i Żydzi. W XIX w. Halicz był ośrodkiem handlu bydłem i drewnem. W latach 1918 – 1939 miasto należało do II Rzeczypospolitej (woj. stanisławowskie). Po II wojnie światowej znalazło się w granicach ZSRR, a od 1991 r. w granicach Ukrainy.

Dąbrowski J., Kazimierz Wielki – twórca korony Królestwa Polskiego, Kraków 2007, s. 67; Długosz J., Roczniki czyli kroniki sławetnego Królestwa Polskiego, Warszawa 1975, ks. IX, s. 339, 442; Kronika katedralna krakowska, [w:] Kronika Jana z Czarnkowa, s. 16-17; Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, nakł. F. Sulimierskiego i W. Walewskiego, Warszawa 1882, t. III, s. 15-19; Wyrozumski J., Kazimierz Wielki, Ossolineum 1982, s. 185; www.http://historycy.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=105:zamki-i-fortalicja-kazimierza-wielkiego&catid=39:redniowiecze&Itemid=53; ; www.pl.wikipedia.org/wiki/Halicz (miasto); www.kresywschodnie.republika.pl/halicz/halicz.html

LWÓW – Stolica obwodu lwowskiego. Największe miasto zachodniej Ukrainy. W X w. tereny te zamieszkiwali Lędzianie, którzy na Górze Zamkowej wznieśli osadę. W tym czasie rozciągała się tu władza Mieszka I. W 981 r. zgodnie z przekazem kronikarza Nestora Grody Czerwieńskie zostały zajęte przez Włodzimierza I włączone do Rusi Kijowskiej. Tereny te ponownie zdobywał Bolesław Chrobry (1018 r.) i Bolesław Śmiały (1069 r.). Ostatecznie tereny te znalazły się w granicach Księstwa Halicko-Włodzimierskiego. Zgodnie z tradycją założycielem miasta ok 1250 r. był książę Daniel I Halicki, nazywając je na cześć swego syna Lwim. W rzeczywistości istniał  tu wcześniejszy ośrodek osadniczy z podgrodziem, zniszczony w czasie najazdu Batu-chana w 1240 r. Książę Lew I Halicki przeniósł w 1272 r. stolicę Rusi Halicko- Włodzimierskiej do Lwowa. W 1340 r., po śmierci ks. Bolesława Jerzego Trojdenowicza, miasto zajął król Kazimierz Wielki (zgodnie z układem z 1338 r.). Musiał jednak stoczyć walkę z konkurentami do tych ziem. W 1350 r. książę litewski Lubart zniszczył Lwów. Kazimierz Wielki 17 IV 1356 r. lokował miasto na prawie magdeburskim, przenosząc je na teren obecnego Starego Miasta. Rozpoczął budowę Wysokiego i Niskiego Zamku. W dokumencie lokacyjnym król zaznaczył, że wszyscy mieszkańcy mają prawo do zachowania własnych praw, religii i obyczajów. Obdarzył miasto przywilejami, co pozwoliło na szybki jego rozwój. Król ustanowił we Lwowie stolicę biskupią. Rozpoczął budowę gotyckiej katedry. Faktyczne jednak przeniesienie stolicy metropolii z Halicza nastąpiło w 1412 r. Po śmierci Kazimierza Wielkiego, Ludwik Węgierski przyłączył Lwów i Ruś Halicką do Węgier. Urząd namiestnika sprawował w jego imieniu ks. Władysław Opolczyk. W 1387 r. królowa Jadwiga usunęła starostów węgierskich i na trwale włączyła te tereny do Korony. Na mocy przywileju Władysława Jagiełły z 1432 r. utworzone zostało województwo ruskie obejmujące ziemie: chełmską, sanocką, przemyską, halicką i lwowską. Stolicą województwa został Lwów. W 1444 r. król Władysław Warneńczyk nadał miastu prawo składu. Lwów posiadał korzystne położenie. Krzyżowały się tu szlaki handlowe z Europy Zachodniej i znad Bałtyku w kierunku Morza Czarnego i Mołdawii. Miasto zamieszkiwali przedstawiciele różnych nacji i religii: Polacy, Niemcy, Rusini, Ormianie, Żydzi, Włosi, Węgrzy, Tatarzy i Grecy. Z reguły w większości wszyscy się polonizowali, zachowując swoje obyczaje i religię. Lwów był jedynym miastem w świecie posiadającym trzy katolickie arcybiskupstwa różnych obrzędów: łacińskiego, ormiańskiego i greckokatolickiego. Istniało też biskupstwo prawosławne. W 1527 r. olbrzymi pożar zniszczył prawie całe gotyckie miasto. Zostało ono odbudowane nabierając cech renesansowych. Zbudowano szereg wspaniałych budowli tak świeckich jak i kościelnych. Miasto otoczone było murami obronnym. Lwów często narażony  był na napady Turków, Tatarów, Kozaków i Rosjan. Miasto skutecznie odpierało ataki najeźdźców. Często ratowało się poprzez wypłacanie olbrzymich okupów. W uznaniu zasług dla Polski, król Jan Kazimierz w 1658 r. zrównał Lwów w prawach z Krakowem i Wilnem i nobilitował mieszczan lwowskich (patrycjuszy – katolików). Tenże król w 1661 r. podniósł kolegium jezuickie do rangi Akademii. Od połowy XVII w. zaczyna się stopniowy upadek miasta. Przyczyną były grabieże, płacenie wysokich kontrybucji, utrzymywanie obcych wojsk. Wielkich zniszczeń dokonały w 1704 r. wojska szwedzkie w czasie wojny północnej.  W wyniku I rozbioru Polski w 1772 r., Lwów dostał się pod panowanie Austrii i został ogłoszony stolicą tzw. Królestwa Galicji i Lodomerii. W 1809 r. miasto zostało na krótko zajęte przez wojska Księstwa Warszawskiego pod wodzą księcia Józefa Poniatowskiego. Austriacy w ciągu pierwszych dziesięcioleci XIX w. dokonali rozbiórki wielu świątyń (św. Ducha, św. Katarzyny, św. Stanisława), a także murów obronnych i Niskiego Zamku. W miejsce Akademii utworzyli niemieckojęzyczny uniwersytet. W 1817 r. powstał we Lwowie Zakład Narodowy im Ossolińskich, fundacji Jana Maksymiliana Ossolińskiego. Po kilkudziesięciu latach germanizacji Galicja uzyskała w 1868 r. pełną autonomię. Lwów stał się jednym z głównych ośrodków polskiej kultury i nauki. Polonizacji uległ uniwersytet lwowski (1882 r.), utworzono Muzeum Historyczne Miasta Lwowa (1891 r.), otwarto Teatr Wielki (1896 r.) i Lwowską Galerię Obrazów (1887 r.). W 1901 r. powstało Towarzystwo Naukowe a w 1908 r. założono Muzeum Narodowe im. Króla Jana III Sobieskiego. Miasto przeżywało okres bujnego rozwoju. Powstały reprezentacyjne budynki jak gmach Sejmu Krajowego (obecnie Uniwersytet), czy też gmach Teatru Wielkiego. W 1861 r. Lwów uzyskał połączenie kolejowe z Przemyślem. Po zakończeniu I wojny światowej miasto było terenem krwawych walk między Ukraińcami i Polakami. Józef Piłsudski w uznaniu zasług, szczególnie Orląt Lwowskich, odznaczył miasto Krzyżem Virtuti Militari. W okresie międzywojennym  Lwów został stolicą województwa. Był ważnym ośrodkiem gospodarczym (odbywały się tu słynne Targi Wschodnie), kulturalnym i naukowym. Miasto zamieszkiwało 50% Polaków, 30% Żydów i ok. 15% Ukraińców. W wyniku wkroczenia  wojsk radzieckich na wschodnie tereny Rzeczypospolitej, Lwów został wcielony w listopadzie 1939 r. do ZSRR. Po wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej w 1941 r., został stolicą dystryktu galicyjskiego, w ramach Generalnego Gubernatorstwa. Po II wojnie światowej Lwów ponownie włączono do ZSRR. Ludność polska została w większości przesiedlona na teren ziem zachodnich, głównie do  Wrocławia.  Od 1991 r. Lwów znajduje się na terenie Ukrainy. Lwów posiada jedną z najstarszych nekropolii w Europie, założony w 1786 r. Cmentarz Łyczakowski. Spoczywają na nim ludzie zasłużeni dla polskiej kultury, nauki i polityki. Obok znajduje się Cmentarz Orląt Lwowskich.

B. Kaczorowski, Zabytki starego Lwowa, Oficyna Wydawnicza Warszawa 1990; F. Papee, Historia Miasta Lwowa w zarysie, Książnica Polska, Lwów-Warszawa 1924; Polska – Kresy Wschodnie, Wyd. Kluszczyński, Kraków 2002, s. 8-23; Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, nakł. F. Sulimierskiego i W. Walewskiego, Warszawa 1882, t. V, s. 496-554; pl.wikipedia.org/wiki/Lw%25C3%25B3w; www.wikitravel.org/pl/Lwów; www.lwow.com.pl